O projekcie
Polska od czasów późnego średniowiecza do czasów Zagłady była obszarem, na którym rozwijała się jedna z największych i najbardziej dynamicznych społeczności żydowskich. W szczytowym okresie, który obejmuje nasz projekt, zamieszkiwało ją ok. 80% ogólnej liczby Żydów na świecie. Poprzez stulecia kultura żydowska zakorzeniła się na terenach polskich i stała się ich integralnym elementem, pozostając w nieustającej osmozie z kulturą polską, często stając się jej nieodłączną częścią. Dzieje Żydów polskich są integralną częścią historii Polski. Żydzi uczestniczyli w tych samych procesach dziejowych, które dotyczyły i innych, nieżydowskich Polaków, czuli się i byli polskimi obywatelami, zasiadali w polskim sejmie, w radach miasta, niektóre ich dzieła literackie stanowią istotną część polskiego kanonu. Żydzi polscy wnieśli swój wkład do polskiego dziedzictwa narodowego, a jednocześnie wprowadzali elementy kultury polskiej do partykularnie rozumianej kultury żydowskiej. Ze względu na tę wielowiekową wspólną historię żydowska literatura powstała na ziemiach polskich zasługuje na traktowanie jej jako ważnej części heterogenicznie rozumianego dziedzictwa narodowego Polski. Literatura dokumentu osobistego pozostaje szczególnie istotnym elementem tego dziedzictwa, ponieważ stanowi medium pomiędzy historią a pamięcią, pomiędzy doświadczeniem zbiorowym a losem jednostkowym. Rozumienie polskiej kultury narodowej bez uwzględnienia tego ważnego korpusu tekstów jest po prostu niepełne.
Braku możliwości odwołania się polskiego badacza do literatury autobiograficznej Żydów nie rozwiąże przekład i wydanie jednej czy dwóch pozycji, dlatego wysiłkiem tłumaczy ze wszystkich ośrodków studiów żydowskich w Polsce pod kierunkiem Katedry Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego we współpracy z Muzeum Żydów Polskich POLIN i Wydawnictwem Naukowym PWN w latach 2018 – 2022 przełożony zostanie i opublikowany w ramach grantu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki kanon literatury wspomnieniowej Żydów polskich, obejmujący 28 tomów.
Celem tego interdyscyplinarnego projektu jest udostępnienie w polskim przekładzie kanonu żydowskiej literatury wspomnieniowej jako jednego z niezwykle ważnych, a niemal nieznanych źródeł do dziejów społecznych i dziejów kultury, obyczaju, religii ziem polskich.
Choć literatura egodokumentu to jedno z najważniejszych źródeł w interdyscyplinarnych badaniach historyczno-społecznych, kulturowych, czy literaturoznawczych, żydowska literatura wspomnieniowa z ziem polskich (definiowanych tu jako obszar dawnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów) jest niemal nieznana polskiemu czytelnikowi, i to nie tylko w kręgach popularnych, ale również badaczom przeszłości Polski. Dzieje się tak ze względu na słabą dostępność niektórych z ważnych tekstów wspomnieniowych Żydów polskich, ale przede wszystkim ze względu na barierę językową. Skutkiem tego badacze historii Polski nie znają na przykład jednego z ważnych dzienników pisanych w Warszawie w trakcie powstania listopadowego, żydowskiego punktu widzenia na rozbiory czy jednego z najlepszych opisów obyczaju chłopów poleskich w połowie XIX wieku.
Zadaniem serii tłumaczeń najważniejszych tekstów literatury wspomnieniowej Żydów polskich jest wprowadzenie tych niezwykle istotnych źródeł do polskiego obiegu naukowego i literackiego oraz zintegrowanie tego korpusu z obecną wiedzą na temat historii i kultury Polski.
Ostatnio wydane
Wspomnienia ze świata, którego już nie ma
Autor: Israel Joszua Singer
Tłumaczenie z języka jidysz: Ewa Geller