Tytuł oryginalny: Fun welt wos iz niszto mer
Autor: Izrael Jehoszua Singer
Tłumaczenie z języka jidysz: Ewa Geller
Wstęp i opracowanie: Monika Polit i Ewa Geller
Redakcja naukowa tomu: Joanna Degler (Lisek)
Redakcja wydawnicza: Jolanta Rudzińska
Recenzent: Adam Kopciowski

Książka do nabycia w księgarni PWN »

Zbiór wspomnień rozpoczyna koronacja cara Mikołaja II, która odbyła się w maju 1896 roku; mały Singer miał wtedy niespełna trzy lata. Końcowe rozdziały książki to przełom lat 1906 i 1907, kiedy rodzina trzynastoletniego Izraela podejmuje decyzję o przeprowadzce do Radzymina. Historie opowiedziane przez pisarza dotyczą głównie Leoncina oraz Biłgoraja, czyli terenów ówczesnego Królestwa Polskiego, będącego od 1832 roku częścią Imperium Rosyjskiego; pokazują zderzenie żydowskiej tożsamości chasydzkiej z trendami tradycyjnej ortodoksji oraz z rewolucją obyczajową początku XX wieku.
Tak jak we wcześniejszej bogatej twórczości beletrystycznej, tak i w swym ostatnim, autobiograficznym dziele Izrael Jehoszua Singer zawarł realistyczną, często ciążącą ku naturalistycznej dosłowności wizję świata i ludzi. Jego pisarstwo pozostało do końca takim, jakim nazwał je wybitny żydowski krytyk Nachman Majzl – „nagim, bezlitosnym, ostrym”. Wspomnienia ze świata, którego już nie ma to antynostalgiczna opowieść, pozbawiona rzewnego czy ckliwego, skrajnie subiektywnego oglądu przeszłości. Ściśle osadzone w czasie historycznym typy i postacie zaludniające karty książki są wyraziste, chciałoby się rzec: mięsiste, niewyretuszowane. Bywa, że autor odmalowuje swoich bohaterów z humorem, tworząc ich sugestywne, satyryczne portrety. Singerowska historia dorastania w ubogim sztetlu Królestwa Polskiego nie zmienia się w mitologię utraconej krainy dzieciństwa.